چرا کودک حسادت می‌کند و چگونه آن را کنترل کنیم؟
حسادت، یکی از طبیعی‌ترین احساسات انسانی است که حتی در سنین بسیار پایین نیز دیده می‌شود. وقتی کودکی احساس می‌کند توجه، محبت یا امکاناتی که پیش‌تر داشته اکنون به دیگری اختصاص یافته، دچار حسادت می‌شود. این احساس اگر به درستی شناخته و مدیریت نشود، می‌تواند روابط خانوادگی را تحت تأثیر قرار دهد، به ویژه در روابط بین خواهر و برادر.
در این مقاله قصد داریم به صورت روانشناسی و کاربردی بررسی کنیم که حسادت در کودکان چگونه شکل می‌گیرد، چه نشانه‌هایی دارد و بهترین روش‌های برخورد با آن چیست. اگر فرزندتان مدام از خواهر یا برادرش شکایت می‌کند یا سعی دارد توجه‌تان را به شکل‌های منفی جلب کند، این مقاله را تا انتها بخوانید.
چرا کودکان حسادت میکنند؟
کودک زمانی دچار حسادت می‌شود که حس کند جایگاهش در دل والدین در خطر است یا منابعی که به او تعلق داشته (محبت، توجه، اسباب‌بازی و…) اکنون به دیگری منتقل شده است. مهم‌ترین دلایل بروز حسادت در کودکان عبارت‌اند از:
ورود نوزاد جدید به خانواده
رایج‌ترین و بارزترین علت حسادت، ورود یک خواهر یا برادر کوچک به خانه است. کودک بزرگ‌تر که تا دیروز تنها مرکز توجه بود، حالا باید آن را با یک نوزاد تقسیم کند. این تغییر ناگهانی می‌تواند در او حس طردشدگی و رقابت ایجاد کند.
مقایسه بین فرزندان
اگر والدین، حتی ناخواسته، فرزندان را با هم مقایسه کنند (مثلاً: «ببین خواهرت چقدر مرتب و درس‌خوانه!»)، کودک احساس ناکافی بودن کرده و این احساس به حسادت تبدیل می‌شود.
توجه نابرابر
کودکان به‌خوبی متوجه می‌شوند که والدین به کدام یک توجه بیشتری دارند. گاهی حتی یک رفتار ساده مثل تعریف کردن بیشتر از یکی از فرزندان، باعث تحریک حسادت در دیگری می‌شود.
عدم اعتماد به نفس
کودکانی که احساس ارزشمندی یا اعتمادبهنفس پایینی دارند، بیشتر مستعد حسادت هستند. آن‌ها خود را ضعیف‌تر از دیگران می‌بینند و همین باعث بروز حسادت می‌شود.
نشانه‌های رفتاری حسادت در کودکان
گاهی والدین متوجه نمی‌شوند که رفتارهای کودک از حسادت ناشی می‌شود. شناخت علائم رفتاری، به شما کمک می‌کند درک بهتری از احساسات درونی کودک‌تان داشته باشید.
- شکایت دائمی از خواهر یا برادر
- پرخاشگری، جیغ زدن یا کتک زدن دیگر فرزند
- تقلید رفتار کودک کوچک‌تر برای جلب توجه (مثلاً پوشک خواستن!)
- تلاش برای خراب کردن وسایل خواهر یا برادر
- احساس طردشدگی و کناره‌گیری از خانواده
- تظاهر به بیماری برای جلب توجه والدین
اگر چند مورد از این رفتارها را در فرزندتان می‌بینید، به احتمال زیاد او حسادت را تجربه می‌کند و نیاز به حمایت عاطفی شما دارد.
حسادت چه تاثیری بر روان کودک می‌گذارد؟
حسادت کنترل‌نشده می‌تواند آسیب‌های بلندمدتی بر روان کودک بگذارد. کودکانی که مدت طولانی درگیر حسادت هستند، ممکن است:
- اعتمادبهنفس پایین‌تری پیدا کنند.
- رفتارهای مقابله‌ای مثل دروغ‌گویی یا پنهان‌کاری را یاد بگیرند.
- در روابط اجتماعی دچار مشکل شوند و دوستان صمیمی نداشته باشند.
- وابسته به تأیید بیرونی شوند.
- در بزرگسالی نیز حس رقابت ناسالم را با خود حمل کنند.
البته باید گفت که خودِ حسادت ذاتاً چیز بدی نیست، بلکه نحوه برخورد ما با آن مهم است. کودکی که یاد بگیرد حسادت را بشناسد و کنترل کند، مهارت مهمی برای زندگی اجتماعی‌اش کسب کرده است.
چگونه با حسادت کودک برخورد کنیم؟ (روش‌های روانشناسی و تربیتی)
۱. احساس کودک را انکار نکنید
اولین قدم این است که حس کودک را نادیده نگیرید یا سرزنش نکنید. نگویید: «این چه حرفیه، تو نباید حسودی کنی!» بلکه بگویید: «می‌فهمم که ناراحتی چون فکر می‌کنی دیگه کمتر بهت توجه می‌کنم.» همین درک شدن باعث کاهش شدت احساس می‌شود.
۲. زمان اختصاصی برای هر کودک بگذارید
حتی اگر فرزند کوچک‌تری دارید که نیاز بیشتری دارد، تلاش کنید برای هر کودک زمان جداگانه‌ای در نظر بگیرید. حتی ۲۰ دقیقه وقت دونفره با کودک بزرگ‌تر می‌تواند معجزه کند.
۳. کودک را با خودش مقایسه کنید، نه با دیگران
به جای گفتن «ببین خواهرت چه‌قدر خوبه»، بگویید: «یادته دفعه قبل هم‌تلاشت عالی بود؟ الان هم همون‌قدر پیشرفت کردی». این باعث می‌شود کودک خودش را بدون حس رقابت بسنجد.
۴. رفتار خوب را تقویت کنید، نه رفتار منفی
وقتی کودک رفتاری محبت‌آمیز با خواهر یا برادرش دارد، سریعاً تشویقش کنید. مثلاً بگویید: «خیلی خوب بود که اسباب‌بازیت رو با برادرت شریک شدی، خیلی خوشحال شدم!»
۵. نقش کودک را پررنگ کنید
به کودک حس مسئولیت و جایگاه بدهید. مثلاً به او بگویید که چقدر در مراقبت از خواهر کوچکش خوب عمل می‌کند. این حس “مهم بودن” باعث کاهش حسادت و افزایش اعتمادبهنفس می‌شود.
۶. آموزش همدلی
با داستان، بازی یا فیلم، کودک را در موقعیت‌های همدلی قرار دهید. به او کمک کنید خودش را جای دیگری بگذارد و احساسات دیگران را درک کند.
۷. به کودک فرصت بیان احساسات بدهید
گاهی اوقات تنها راه آرام شدن کودک، این است که اجازه بدهیم احساسش را بیان کند. گوش دادن بدون قضاوت، فضای امنی برای کودک فراهم می‌کند.
چه زمانی باید به مشاور مراجعه کنیم؟
در بسیاری از موارد، حسادت با مدیریت درست خانواده برطرف می‌شود. اما اگر موارد زیر را مشاهده کردید، بهتر است از کمک یک مشاور کودک یا روان‌شناس استفاده کنید:
- حسادت شدید و مداوم بیش از چند ماه
- رفتارهای پرخاشگرانه یا آسیب‌زننده به دیگران
- انزوای اجتماعی یا کاهش شدید اعتمادبهنفس
- اثر منفی بر عملکرد تحصیلی و روابط دوستانه
مشاوره تخصصی می‌تواند به کودک کمک کند احساساتش را بهتر بشناسد و کنترل کند.
جمع‌بندی
حسادت در کودکان پدیده‌ای طبیعی است و در بسیاری از خانواده‌ها دیده می‌شود. مهم نیست فرزند شما چند ساله باشد یا چند فرزند دارید؛ مهم این است که با دیدی روان‌شناسانه و همدلانه، این احساس را بشناسید و برای مدیریت آن اقدام کنید.
با صرف زمان، توجه و رفتارهای آگاهانه، می‌توانید رابطه‌ای سالم بین فرزندان خود بسازید و به رشد عاطفی متعادل آن‌ها کمک کنید.
پیشنهاد ویژه برای والدین
اگر به دنبال آموزش مهارت‌های تربیتی و شناخت بهتر دنیای عاطفی کودکان هستید، مطالب دیگر سایت omandclub.com را از دست ندهید. ما در کنار شما هستیم تا فرزندانی با عزت‌نفس بالا، روابط سالم و آینده‌ای روشن تربیت کنید.
